Ozarbayjon milliy taomlari dunyodagi eng qadimiy, boy va mazali taomlardan biridir. Buni Ozarbayjon mehmoni bo'lgan va bu ne'matlardan tatib ko'rgan har bir kishi tasdiqlashi mumkin.
Ozarbayjon hududida joylashgan to'qqiz iqlim mintaqasi, Vatanimiz flora va faunasining boyligi bir vaqtning o'zida oshxonaning xilma-xilligiga ta'sir ko'rsatadi. Ozarbayjon milliy taomlari tarixi xalqimiz tarixi kabi qadimiydir. Neolit davrida bugdoy, arpa va zig'ir yetishtirgan mahalliy aholi undan turli oziq-ovqat mahsulotlari tayyorlagan. Bronza davrida qoramolchilikning rivojlanishi qadimiy oshxonalarimizni turli sut mahsulotlari yordamida birmuncha boyitdi.
Ozarbayjon taomlari o'z tarixi va o'ziga xosligi bilan boshqa qo'shni xalqlarning oshxonalaridan sezilarli darajada farq qiladi. Milliy taomlarimiz ta'm va taom tayyorlash texnologiyasi hamda ziravorlardan keng foydalanishi bois Sharq oshxonasiga yaqinroq.
Ozarbayjon milliy taomlari haqida gapirganda, birinchi navbatda xayolimizga dunyodagi qadimiy, boy va mazali taomlar bilan to'la oshxona keladi. Ozarbayjon oshxonasida 2000ga yaqin taomlar ma'lum. Albatta, bu bu oshxonani boshdan oyoq tadqiq qilish oson emas. Ozarbayjon milliy taomlari nafaqat taomlar va ularni tayyorlash usullari, balki moddiy madaniyatning asosiy tarkibiy qismlaridan biridir. Milliy taomlarimiz tarixi xalq tarixi kabi qadimiydir. Pazandaligimiz o'z tarixiy ildizlari va o'ziga xosligi bilan boshqalardan sezilarli darajada farq qiladi. Ozarbayjon taomlari o'zining yuksak ta'm sifatlari bilan butun dunyoga tanilgan. Ular boshqalar bilan aralashtirmaslik kerak. Ozarbayjon taomlari ta'm va tayyorlanishi, shuningdek, ziravorlar va ta'mli qo'shimchalar bilan Sharq oshxonasiga yaqinroq. Hozirgi vaqtda Ozarbayjon pazandachiligida taom tayyorlashning qadimgi usullarining o'ziga xos xususiyatlarini saqlab qolish bilan birga zamonaviy pazandachilik talablari ham keng hisobga olinmoqda. Milliy taomlarimizning aksariyati mol, qo'y va parrandalardan tayyorlanadi. Urib yumshatilgan go'sht bilan tayyorlangan taomlar ko'proq mashhur.
Milliy taomlar
Respublikaning dengiz, ko'l va daryolari baliqlarning har xil turlariga, asosan oq va osyotrga boy. Osyotr va tanga baliqlar ko'proq milliy taomlar tayyorlashda ishlatiladi. Bizning dasturxon turli-tuman ko'katlar va sabzavot turlari baqlajon, pomidor, shirin qalampir (garmdori), karam, ismaloq, shovul, lavlagi, turp, piyoz, bodring, yashil loviya va boshqalarga boy. Milliy taomlarda guruch va undan tayyorlangan turli xil pazandachilik mahsulotlari keng qo'llaniladi. Taomlarimizdagi ziravorlarga za'faron, arpabodiyon, zira, dafna yaprog'i, kashnich urug'i, shuningdek yalpiz, ukrop, petrushka, selderey, shuvoq, rayhon, kaklik o'ti va boshqalar eng ko'p ishlatiladi. Ozarbayjon milliy taomlarida suyuq ovqatlarning 30 dan ortiq turi mavjud. Bularga go'shtli taomlar (piti, kyufta - bo'zbosh, sho'rva va boshqalar), ko'katlar va qatiqdan tayyorlangan ovqatlar (dovg'a, ovdux, dog'ramach, balva va hokazo) kiradi. Ozarbayjonlar nonga: yuxa, patir, lavash, sangak, hamrali, tandir non va turli shakldagi, qalinligi va pishirish usullari turli bo'lgan non – dasturxonlarimizning asosiy ko'rkiga alohida ardoq va hurmat bilan qarashadi.
Xamirdan tayyorlangan taomlar
Dasturxonga non kelsa, ozarbayjonlar, unga hurmat belgisi sifatida avvalo qo'llarini nonga uzatadilar, nonni har narsadan aziz deb hisoblaydilar. Ular nonni Qur'on qadar hurmat qiladilar va non bilan ont ichadilar. Baliqdan tayyorlangan taomlar butun baliqdan, uning katta va kichik bo'laklaridan hamda baliq qiymalaridan tayyorlanadi. Qora, qizil va siqilgan baliq ikrasi keng ishlatiladi. Baliq bilan birga narsharab (anor sharbatidan tayyorlangan sous) yoki narsharabli sous tortiladi. Oshxonamizda xamirli ovqatlar va pazandalik mahsulotlari alohida o'rin tutadi. Shuni ta'kidlash kerakki, bizning go'sht va xamirli taomlarimizning aksariyati barcha turkiy xalqlarga xosdir. Tarixchi Farig Shumer o'zining "O'g'uzlar" kitobida saljuqiylarning turk bo'lganligini isbotlash uchun bir necha marta saljuqiylarning "tutmaj "(ugra va loviya taomi)," hangal "(suvli hangal va bargli hangal), "gyurze", "dyushbere", "xashil", "xo'rre" va boshqa xamir taomlarini iste'mol qilganliklarini bir necha marta dalil sifatida keltiradi. Darvoqe, bu taomlar asosan qish mavsumida tayyorlanadi. Ob-havo isiganda dasturxonlardagi go'shtli va xamirli taomlarining soni kamayadi va aksincha, ekin va yovvoyi o'simliklardan tayyorlanadigan taomlarning ulushi ortadi.
Salatlar
Ismaloq, lavlagi bargi, yalpiz, baqlajon, pomidor va boshqalardan "kete", "suyuq", "dovg'a", "ajab-sandal" va boshqa taomlar va turli salatlar tayyorlanadi. Tushlik dasturxonimizda don va dukkakli ekinlardan "palov"," qovurma", "hedik " va boshqalar kabi taomlar ham munosib o'rin gallaydi. Biroq, eng go'zal taom palov hisoblanadi. Ozarbayjonda - tamomila ishonch bilan guruchning vatanidan biri hisoblangan o'lkada - oshning 200 ga yaqin turi mavjud. Shirinliklar, qandolat mahsulotlari, holva Ozarbayjon pazandachiligida alohida o'rin tutadi. Shirin dasturxonning rang-barangligini mamlakatda ko'p miqdorda asal va meva sharbatlarini pishirishdan olingan shinnilar, qiyomlar ham rivoj bergan. "Paxlava", "shakarbura", "rohat luqum", "pashmak", "pashvang", "quymoq", "qatlama", "yuxa holvasi" va boshvalar uy bekalarimiz va ustalarimizning faxridir.
Ozarbayjon oshxonasida mazali taomlar, xushbo'y ichimliklar va chiroyli mevalar emas, mehmon muhim ahamiyatga ega. Ozarbayjon pazadachiligi falsafasining markazida mehmon turadi. Xullasi kalom, xush kelibsiz, marhamat, mehmonimiz bo'ling!